Η ειδική διαπαιδαγώγηση είναι έργο του ειδικού παιδαγωγού, ο οποίος καταρτίζει ένα εξατομικευμένο παιδαγωγικό πρόγραμμα απόλυτα προσαρμοσμένο στις εκπαιδευτικές ανάγκες και τον προσωπικό ρυθμό μάθησης κάθε μαθητή, καλύπτοντας τις δυσκολίες και αξιοποιώντας τις ικανότητες του παιδιού. Για το λόγο αυτό χρησιμοποιεί εξειδικευμένο υλικό. Στόχοι του προγράμματος είναι η ανάπτυξη των γνωστικών ικανοτήτων του παιδιού (μνήμη, λογική σκέψη, συγκέντρωση), η ενίσχυση της οργάνωσης και μαθησιακής αυτονομίας του και η συστηματική αντιμετώπιση των μαθησιακών δυσκολιών με την ανάπτυξη της γραφής, ορθογραφίας, ανάγνωσης και αρίθμησης.
Πολλά παιδιά αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην μάθηση, οι οποίες μπορεί να εμφανίζονται με δυσχέρειες στην κατανόηση απαραίτητων προσχολικών δεξιοτήτων, όπως χωροχρονικές/ γραφοκινητικές/ φωνολογικές δεξιότητες, με δυσκολίες στην κατανόηση και παραγωγή του προφορικού ή/και του γραπτού λόγου και στις μαθηματικές δεξιότητες.
Οι Μαθησιακές Δυσκολίες μπορούν είτε να είναι αυτόνομες, είτε να συνυπάρχουν με άλλες καταστάσεις, όπως με Αναπτυξιακές Διαταραχές. Οι Μαθησιακές Δυσκολίες διαχωρίζονται σε Γενικευμένες και σε Ειδικές.
- Οι Γενικευμένες Μαθησιακές Δυσκολίες παρουσιάζονται σε παιδιά με νοητικές ή/και συναισθηματικές δυσκολίες, οι οποίες παρεμποδίζουν την έκφραση των μαθησιακών τους ικανοτήτων. Οι Γενικευμένες Μαθησιακές Δυσκολίες εκδηλώνονται ως δευτερογενές σύμπτωμα.
- Οι Ειδικές Μαθησιακές Δυσκολίες παραπέμπουν σε κάποια ειδική γνωστική διαταραχή, η οποία δημιουργεί στο παιδί δυσκολίες στην προσπάθειά του να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις του σχολείου. Οι δυσκολίες αυτές δεν είναι συνέπεια χαμηλής νοητικής ικανότητας, νευρολογικής βλάβης, αισθητηριακής βλάβης, συναισθηματικών διαταραχών, άγχους, ψυχολογικών προβλημάτων ή κακών περιβαλλοντολογικών συνθηκών. Η ειδική μαθησιακή δυσκολία είναι μία διαταραχή, η οποία παρουσιάζεται σε παιδιά που φοιτούν σε συνηθισμένες σχολικές τάξεις, έχουν επαρκή κοινωνικο-πολιτιστικά ερεθίσματα, όμως αποτυγχάνουν να αποκτήσουν γλωσσικές δεξιότητες που σχετίζονται με την ανάγνωση, τη γραφή και την ορθογραφία σε βαθμό ανάλογο με τις νοητικές τους ικανότητες.
Ορισμένες από τις δυσκολίες που χαρακτηρίζουν συνήθως τα παιδιά με ειδική μαθησιακή δυσκολία:
Α. Γενική είκονα
- Διαφορά ανάμεσα στις επιδόσεις του παιδιού στο σχολείο και στις αναμενόμενες επιδόσεις σύμφωνα με τις νοητικές του ικανότητες
- Προκαταβολικό άγχος για τη μάθηση
- Τάση αποφυγής του γραψίματος και της σχολικής μελέτης γενικότερα
- Πιθανά προβλήματα συναισθήματος (Τάση χαμηλής αυτοεκτίμησης ιδιαίτερα στο σχολικό χώρο, άγχος, φόβος αποτυχίας)
- Πιθανά προβλήματα συμπεριφοράς (παθητικότητα, άρνηση, επιθετικότητα)
- Πιθανά προβλήματα προσοχής (δυσκολία στην συγκέντρωση, νευρικότητα, παρόρμηση, υπερκινητικότητα)
- Έλλειψη οργάνωσης στη μελέτη και στον προσωπικό χώρο
- Πιθανή δυσκολία προσανατολισμού στο χώρο
- Πιθανή δυσκολία προσανατολισμού στο χρόνο
- Πιθανή δυσκολία στην αντίληψη της διαδοχής (ταξινόμηση, σειροθέτηση)
- Πιθανή δυσκολία στη διάκριση αριστερού-δεξιού
Β. Δυσκολίες στην ανάγνωση
- Ανάγνωση αργή, με συλλαβισμό και με διστακτικότητα
- Μονότονη ανάγνωση ή ανάγνωση με πολύ υψηλή ή χαμηλή ένταση
- Χρήση δάχτυλου, κινήσεις κεφαλιού κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης
- Παραλείψεις, προσθέσεις, αντιστροφές, αντικαταστάσεις γραμμάτων (συλλαβών, λέξεων)
- Ανάγνωση της αρχής μιας λέξης και στην συνέχεια αντικατάσταση με κάποια άλλη
- Ελλιπής τήρηση τονισμού και σημείων στίξης
- Δυσχέρεια επαναφοράς σε κάθε επόμενη γραμμή ανάγνωσης με αποτέλεσμα το χάσιμο της σειράς
- Ελλιπής κατανόηση του κειμένου
Γ. Δυσκολίες στη γραφή
- Κακογραφία, ακαταστασία, μουντζούρες στο γραπτό
- Κατάργηση διαστημάτων ανάμεσα στις λέξεις, αδικαιολόγητα κενά
- Ελλιπής ευθυγράμμιση των λέξεων κατά τη γραφή
- Αστάθεια και εκτροπές των γραμμάτων, ακόμα και στην ίδια σειρά
- Παραλείψεις, προσθέσεις, αντιστροφές, αντικαταστάσεις γραμμάτων (συλλαβών, λέξεων)
- Καθρεφτική γραφή
- Απουσία σημείων στίξης
- Απουσία κεφαλαίων ή μείξη κεφαλαίων & μικρών γραμμάτων
- Σπάνια χρήση τονισμού ή παρατονισμός (λάθος χρήση τονισμού)
- Πολλά θεματικά και καταληκτικά ορθογραφικά λάθη ακόμα και σε λέξεις που έχουν συστηματικά διδαχθεί
- Γραμματικά λάθη όσον αφορά σε χρόνους και φωνές ρημάτων
Έπειτα από εκτενή μαθησιακή αξιολόγηση του παιδιού, προτείνεται εξατομικευμένο-οπτικοακουστικό πρόγραμμα εκπαιδευτικής παρέμβασης. Το πρόγραμμα αυτό βασίζεται στις δεξιότητες και τις αδυναμίες του παιδιού και έχει ως κύριο σκοπό την αποκατάσταση των μαθησιακών του δυσκολιών και την ενίσχυση της αυτοπεποίθησής του και της αυτοεικόνας του. Παράλληλα, δίνεται έμφαση στην εκμάθηση στρατηγικών απομνημόνευσης, οργάνωσης και μελέτης καθώς και μεταγνωστικών δεξιοτήτων (π.χ. συνειδητοποίηση από την μεριά του παιδιού/έφηβου για το πως λειτουργεί μαθησιακά).
Επιστημονικά Υπεύθυνη Συνεδριών Μαθησιακής Υποστήριξης: Αμαλία Χαρίση.Ψυχολόγος, MSc, ΓΣΘ Ψυχοθεραπεύτρια (CBT), Εξειδίκευση στην Θεραπεία μέσω Ενσυνειδητότητας (Mindfulness) και στην Θεραπεία Αποδοχής και Δέσμευσης (ACT), πιστοποιημένη στην αξιολόγηση & αποκατάσταση Μαθησιακών δυσκολιών, πιστοποιημένη σε ποικίλα προγράμματα ειδικής αγωγής.